Specyfika emisji gazów cieplarnianych sektora hodowli
Proil emisji gazów cieplarnianych (GHG) produkcji zwierzęcej różni się znacznie od profilu innych sektorów, takich jak transport. Emisje pochodzą z naturalnie zmiennych procesów biologicznych, które są bardzo liczne i złożone. Możliwości zarządzania takimi złożonymi emisjami uzależnionymi od procesów biologicznych są ograniczone.
Emisje metanu (CH4) generowane są przez fermentację jelitową (3) przeżuwaczy i przez odchody zwierzęce, podczas gdy rozpylanie nawozów, ekologicznych lub nie, może prowadzić do emisji podtlenku azotu (N2O).
Wpływ oraz opcje redukcji emisji, poprzez środki łagodzenia, tych dwóch gazów cieplarnianych, odpowiednio 21 i 310 razy silniejszych niż CO2 w zakresie ocieplania się klimatu (4), stanowi bardzo duże wyzwanie dla rolnictwa.
● W 2007 roku rolnictwo było odpowiedzialne za 9,2% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE-27 powodując uwolnienie ok. 462 Mt wyrażona w ekwiwalencie CO2.
● Rolnictwo przyczynia się do całkowitej unijnej emisji gazów cieplarnianych w wymiarze 4,2% metanu i 5%
- Postęp sektora w redukcji emisji gazów cieplarnianych.
● Gazy cieplarniane emitowane przez rolnictwo (włącznie z hodowlą) spadły o 117 Mt (5) w ekwiwalencie CO2, co stanowi redukcję o 20% w latach 1990 - 2007 w UE-27 (6).
● W latach 1999 - 2007, emisje już znacznie spadły dzięki:
- skutecznemu wykorzystaniu nawozów i odchodów zwierzęcych (21%),
- redukcji pogłowia (25%),
- ostatnim reformom strukturalnym WPR (zasada wzajemnej zgodności, płatności bezpośrednie, środki rozwoju obszarów wiejskich),
- progresywnemu wdrażaniu polityki rolnej i środowiskowej.
● Utrzymanie systemów opartych na trwałych użytkach zielonych pozwala na uniknięcie opuszczania ziemi; powierzchnie te pełnią rolę biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla. Trwałe łąki stanowią 31% całkowitej powierzchni rolnej UE-27, co stanowi wzrost o 5,9% w ciągu ostatnich lat 7.
Potencjał sektora w łagodzeniu zmian klimatu
W ramach refleksji prowadzonych w celu znalezienia odpowiedni na pytanie w jaki sposób sektor może najlepiej zredukować swój wpływ na zmiany klimatyczne, powinno się faworyzować opcje łagodzenia zmian klimatu prezentujące wiele korzyści środowiskowych. Ponadto, systemy hodowli oparte na łąkach i pastwiskach mogą na przykład uczestniczyć jednocześnie w wychwytywaniu dwutlenku węgla, w ochronie bioróżnorodności, w magazynowaniu wody oraz w prewencji przed pożarami, powodziami i erozją. Inny słowy, opcje łagodzenia będą musiały brać pod uwagę specyficzne cechy regionalne i lokalne, a niektóre z nich będą musiały być ocenione w oparciu o ich wpływ na zdrowie ludzi i dobrostan zwierząt.
Opcje pochodne systemów produkcji:
-
● Trwałe łąki i pastwiska (często usytuowane w marginalnych strefach, gdzie inna produkcja roślinna nie jest możliwa), jako biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla, dysponują znacznym potencjałem, co przejawia się poprzez zatrzymywanie dwutlenku węgla w glebie i w niskiej, wieloletniej roślinności. Chodzi tutaj również o naturalne narzędzia prewencji przed ryzykiem takim jak powodzie, pożary i erozje.
-
● Chów bydła oparty na użytkach zielonych przyczynia się do rozwoju działalności ekonomicznej, tworzenia miejsc pracy oraz tkanki społecznej na łonie społeczności lokalnych biorąc jednocześnie udział w utrzymaniu bioróżnorodności.
-
● Odtwarzanie torfowisk i stref podmokłych może również przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i zwiększyć wychwytywanie dwutlenku węgla.
-
● Drzewa i krzewy na łąkach są niezbędne, ponieważ dają one schronienie i cień zwierzętom oraz pełnią ważną rolę w walce z erozją powietrzną.
Opcje pochodne zarządzania zwierzętami:
-
● Zwiększanie efektywności produkcji zwierząt gospodarskich zmniejszy emisje na jednostkę produkcyjną: krowa mleczna produkując 8 000 litrów mleka na rok wygeneruje mniej emisji gazów cieplarnianych, co dwie krowy produkujące 4 000 litrów (30,8 g metan/kg mleka wobec 17,4 g).
-
● Ewentualna zmiana zwyczajów żywieniowych przeżuwaczy (stosując na przykład dodatki żywieniowe takie jak specyficzne oleje, garbniki czy inne substancje (5-10%8)) lub lepsza selekcja odmian roślin paszowych pozwoliłaby na redukcję uwalniania metanu. Pomimo, że znaczne redukcje będą teoretycznie możliwe, będą ciągle istniały ograniczenia fizjologiczne. Ponadto, dobrostan zwierząt musi być zawsze zapewniony.
-
Opcje pochodne zarządzania rolnictwem:
● Lepsze zarządzanie odchodami zwierzęcymi i technikami ich stosowania na polu (np. lepsze składowanie osadów, zwiększenie efektywności technik dostarczania do gleby i lepsze planowanie czasowe stosowania nawozów) może przyczynić się do redukcji emisji i do lepszego wykorzystania cennych zasobów gleby.
● Wspieranie rozwoju biogazowi rolniczych, które produkują z odchodów zwierzęcych odnawialną energię do celów grzewczych lub elektryczność, pomogłoby Unii Europejskiej w realizacji swoich celów w zakresie odnawialnych energii. Systemy zamknięte, które przetwarzają i waloryzują odchody zwierzęce (produkcja energii i lub nawozu, gospodarowanie wodą), już są w trakcie rozwoju.
● Większa wydajność energetyczna w pomieszczeniach inwentarskich, pomimo, że ulepszenia te są zazwyczaj wliczane do bilansu sektora energii.
● Przystosowanie systemu wentylacji w budynkach przeznaczonych do utrzymania zwierząt, włącznie z instalacją filtrów do redukcji emisji gazów cieplarnianych w dużych oborach. Koszty tego mogą być jednak zbyt wygórowane na poziomie gospodarstwa.
● Hodowla zwierząt np. selekcja ras bydła w kierunku ograniczenia produkowanego przez zwierzęta metanu lub w celu zwiększenia odporności na wysokie temperatury.
● Ekologiczny chów zwierząt może ułatwić redukcję emisji gazów cieplarnianych zwiększając zdolność do retencji substancji organicznych w glebie (wyłapywanie dodatkowego dwutlenku węgla) i unikając stosowania nawozów mineralnych (co ogranicza emisje N2O). Jednakże potencjalne niższe przychody mogą zagrażać pozytywnemu wpływowi rolnictwa ekologicznego. Dlatego też chów ekologiczny nie jest uniwersalnym rozwiązaniem dla UE i w związku z tym powinna być postrzegana jako część szerszych działań.
-
3 Proces pozwalający przeżuwaczom na trawienie celulozy.
-
4 Aby porównać gazy cieplarniane pod względem ich potencjału ocieplania klimatu, są one zaksięgowane jako « ekwiwalent CO2 ». Oznacza to, że emisje miliona ton metrycznych metanu lub podtlenku azotu są odpowiednio ekwiwalentne do emisji 21 lub 310 milionów ton metrycznych dwutlenku węgla (trzeci raport oceny GGIEC i AEE, 2001).
-
5 Megatona (Mt)=106 ton.
-
6 AEE, « Coroczny inwentarz emisji gazów cieplarnianych Wspólnoty Europejskiej » 1990-2007 i raport inwentarza 2009 (maj 2009).
-
7 Źródło: DG AGRI – Komisja Europejska.
-
8 « Feeding strategies to reduce methane loss in ca le », raport 34, luty 2007, grupa ds. Nauk o zwierzętach, Uniwersytet Wageningen.
-
